Ορισμός μη μικροκυτταρικού καρκίνου του πνεύμονα

Ο όρος αυτός περιγράφει μία ομάδα κακόηθων νεοπλασμάτων του πνεύμονα, στα οποία τα καρκινικά κύτταρα κατά την μικροσκόπηση δεν φαίνονται μικρά, όπως συμβαίνει με την άλλη κατηγορία νεοπλασιών του πνεύμονα, τον μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα. Οι τρεις κύριοι τύποι του μη μικροκυτταρικού καρκίνου του πνεύμονα είναι:

• Πλακώδες καρκίνωμα
• Αδενοκαρκίνωμα
• Μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα

Η ύπαρξη καρκίνου του πνεύμονα μπορεί να υποπτευθεί σε άτομα που παρουσιάζουν συμπτώματα, όπως βήχας, απόχρεμψη, δύσπνοια, βράγχος φωνής, θωρακικό άλγος και αιμόπτυση. Οι απεικονιστικές εξετάσεις παίζουν κυρίαρχο ρόλο στην αναγνώριση της έκτασης και του σταδίου της νόσου. Για την επιβεβαίωση της διάγνωσης απαιτείται η λήψη ενός ιστοτεμαχίου από τον όγκο, το οποίο θα υποβληθεί σε μικροσκοπική ιστοπαθολογική εξέταση και θα μας δώσει περισσότερες πληροφορίες για τον όγκο και τα χαρακτηριστικά του (ιστολογικός τύπος, διαφοροποίηση).

Επιδημιολογία

Στις ανεπτυγμένες χώρες της Βορείου Αμερικής και της Ευρώπης, ο καρκίνος του πνεύμονα είναι ο δεύτερος για τους άνδρες και ο τρίτος για τις γυναίκες συχνότερα διαγνωσμένος καρκίνος. Παρόλα αυτά παραμένει το συχνότερο αίτιο θανάτου από καρκίνο και στα δύο φύλα παγκοσμίως. Ο μη μικροκυτταρικός καρκίνος του πνεύμονα αντιπροσωπεύει το 80-85 % όλων των κακόηθων νεοπλασιών του πνεύμονα. Περίπου το 90% των καρκίνων του πνεύμονα στους άνδρες και το 80% του καρκίνου του πνεύμονα στις γυναίκες σχετίζονται με την καπνιστική συνήθεια.

Αιτιολογία

Το ενεργό κάπνισμα αποτελεί έναν από τους χαρακτηριστικότερους επιβεβαιωμένους παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη καρκίνου του πνεύμονα. Όπως συμβαίνει με όλες τις κακοήθεις παθήσεις, συνήθως η αιτιολογία εμφάνισης είναι πολυπαραγοντική και προκύπτει από την συνεργική δράση και αλληλοεπίδραση περιβαλλοντικών και γενετικών παραγόντων. Πρέπει να αποσαφηνιστεί ότι υπάρχουν άτομα που έχουν αρκετούς παράγοντες κινδύνου και δεν εμφανίζουν ποτέ την νόσο, όπως κι αντίστοιχα υπάρχουν άτομα που δεν έχουν κανένα παράγοντα κινδύνου κι όμως εμφανίζουν την νόσο. Οι κυριότεροι παράγοντες κινδύνου εμφάνισης μη μικροκυτταρικού καρκίνου του πνεύμονα είναι οι εξής παρακάτω:

• Ενεργό κάπνισμα
• Παθητικό κάπνισμα
• Ραδόνιο
• Αμίαντος

Υπάρχουν κι άλλοι παράγοντες που σχετίζονται λιγότερο από τους προαναφερόμενους με την εμφάνιση καρκίνου του πνεύμονα όπως:

• Ατμοσφαιρική ρύπανση
• Σκόνη
• Διαιτητικές συνήθειες
• Ιοί
• Γενετικό υλικό

Διάγνωση

Τα συνήθη συμπτώματα που εμφανίζουν τα άτομα με μη μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα διακρίνονται σε ειδικά και γενικά:

• Ειδικά συμπτώματα
  • Βήχας
  • Αυξημένη ποσότητα πτυέλων
  • Δύσπνοια
  • Δυσφωνία ή βράγχος φωνής
  • Θωρακικό άλγος
  • Αιμόπτυση
  • Δυσκαταποσία
• Γενικά συμπτώματα
  • Απώλεια βάρους
  • Αδυναμία
  • Εύκολη κόπωση
  • Ανορεξία

Διαγνωστική προσέγγιση

Οι απεικονιστικές εξετάσεις παίζουν κυρίαρχο ρόλο στην αναγνώριση της έκτασης και του σταδίου της νόσου. Η διαγνωστική προσέγγιση περιλαμβάνει αρχικά:

• την απλή ακτινογραφία θώρακος (F/P) για την αδρή απεικόνιση των δομών του θώρακα,
• την αξονική τομογραφία θώρακος υψηλής ευκρίνειας και πολύ λεπτών τομών, για την ευκρινέστερη αναγνώριση της ανατομικής τοπογραφίας και της χαρακτηριστικής μορφολογίας των βλαβών και τέλος
• την ινοπτική βρογχοσκόπηση για την εκ των έσω επισκόπηση όλου του τραχειοβρογχικού δέντρου.

Για την επιβεβαίωση της διάγνωσης απαιτείται η λήψη ενός ιστοτεμαχίου από τον όγκο, το οποίο θα υποβληθεί σε μικροσκοπική ιστοπαθολογική εξέταση και θα μας δώσει περισσότερες πληροφορίες για τον όγκο και τα χαρακτηριστικά του (ιστολογικός τύπος, διαφοροποίηση). Η λήψη βιολογικού υγρού ή ιστοτεμαχίου, ενδεικτικού της παθογένειας της βλάβης, ανάλογα με την περίπτωση μπορεί να ληφθεί μέσω:

• των πτυέλων, με απόχρεμψη
• του πλευριτικού υγρού με θωρακοκέντηση,
• του βρογχικού εκπλύματος και βιοψίας με βρογχοσκόπηση,
• της βιοψίας με ενδοβρογχικό υπέρηχο (EBUS),
• της βιοψίας με την καθοδήγηση αξονικού τομογράφου,
• της βιοψίας με την καθοδήγηση διαθωρακικού υπερήχου,
• της βιοψίας με θωρακοσκόπηση

Μετά την ιστολογική ταυτοποίηση, για την σαφή αναγνώριση της έκτασης της νόσου στο ανθρώπινο σώμα, πρέπει ακολούθως να διενεργηθεί η σταδιοποίηση της νόσου. Στην περίπτωση του καρκίνου του πνεύμονα, αυτή επιτυγχάνεται με την υποβολή του ασθενούς σε δύο ακόμη απεικονιστικές εξετάσεις:

• το PET-CT, δηλαδή το συνδυασμό ποζιτρονιακής και αξονικής τομογραφίας και
• την μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου

Έτσι ολοκληρώνεται η σταδιοποίηση, δηλαδή η εικόνα για την έκταση της νόσου κι η περίπτωση του κάθε ασθενούς κατατάσσεται σε ένα αρχικό στάδιο.  

Θεραπεία

Η θεραπευτική στρατηγική διαμορφώνεται ανάλογα με την έκταση της νόσου (κατηγοριοποιείται σε στάδια):

• Στάδια Ι και ΙΙ (περιορισμένος τοπικά ή πρώιμος καρκίνος)

Η θεραπεία εκλογής για αυτά τα στάδια είναι η χειρουργική εξαίρεση. Η ακτινοθεραπεία αποτελεί μία εναλλακτική θεραπεία όταν η συνοσηρότητα ή η επιθυμία του ασθενούς αποτρέπουν την χειρουργική θεραπεία. Για τους ασθενείς σταδίου ΙΙ, η χειρουργική θεραπεία θα πρέπει να ακολουθείται από συστηματική χημειοθεραπεία, εφόσον αυτή είναι ανεκτή από τον ασθενή.

• Στάδιο ΙΙΙ (τοπικά προχωρημένος καρκίνος)

Το σπουδαιότερο πράγμα σ’αυτό το στάδιο είναι να αποσαφηνιστεί εάν ο όγκος είναι χειρουργικά εξαιρέσιμος. Η θεραπευτική στρατηγική θα πρέπει να καθοριστεί εξατομικευμένα από μία πολυδύναμη-διεπιστημονική ομάδα, που συναποτελεί το ογκολογικό συμβούλιο και συμπεριλαμβάνει θωρακοχειρουργό, ογκολόγο, ακτινοθεραπευτή, ακτινολόγο και παθολογοανατόμο.

Στην περίπτωση που ο όγκος είναι εξαιρέσιμος: Η χειρουργική αποτελεί την καταλληλότερη θεραπεία. Η χρήση της συστηματικής χημειοθεραπείας προεγχειρητικά μπορεί να βοηθήσει στην μείωση της έκτασης της νόσου και να καταστήσει ένα αρχικά ανεγχείρητο νεόπλασμα, εξαιρέσιμο. Η ακτινοθεραπεία μπορεί να εφαρμοστεί όταν ο όγκος έχει ριζικά εξαιρεθεί.

Στην περίπτωση που ο όγκος είναι μη εξαιρέσιμος: Η ακτινοθεραπεία θα πρέπει να εφαρμοστεί συγχρόνως ή μετά την συστηματική χημειοθεραπεία. Όλοι οι ασθενείς θα πρέπει να υποβληθούν σε χημειοθεραπεία, εφόσον μπορούν.

• Στάδιο IV (μεταστατικός καρκίνος, που έχει εξαπλωθεί πέρα από τον αρχικά προσβληθέντα πνεύμονα)

Από την στιγμή που έχει εξαπλωθεί, μόνο συστηματικές θεραπείες, δια μέσου της αιματικής κυκλοφορίας μπορούν να φτάσουν στα καρκινικά κύτταρα και να τα επηρεάσουν. Η συστηματική χημειοθεραπεία με ή χωρίς την χρήση βιολογικών παραγόντων με ενδοφλέβια έγχυση είναι η προσφερόμενη θεραπεία σ’αυτούς τους ασθενείς. Η επιλογή των χημειοθεραπευτικών φαρμάκων εξαρτάται από τον τύπο του όγκου, την φυσική κατάσταση του ασθενούς και τα συνοδά ενεργά νοσήματά του. Σε μια μικρή υποκατηγορία ασθενών ανευρίσκονται στα ιστικά παρασκευάσματα τους ορισμένες μοριακά αναγνωρίσιμες μεταλλάξεις (EGFR και ALK), με αποτέλεσμα να έχουν την ευκαιρία να λάβουν από το στόμα θεραπεία με βιολογικούς παράγοντες. Άλλη μία μικρή ομάδα ασθενών, που έχουν υψηλή έκφραση (>50%) του δείκτη PDL-1, θα έχουν την ευκαιρία να λάβουν και ανοσοθεραπεία. Οι ασθενείς που έχουν υποβληθεί σε ριζική εκτομή του όγκου παρακολουθούνται περιοδικά (3 μήνες, 6 μήνες, χρόνος) με κλινικές και απεικονιστικές εξετάσεις. Οι ασθενείς με προχωρημένη νόσο υποβάλλονται σε συστηματική χημειοθεραπεία και παρακολουθούνται κάθε μήνα, ώστε να εκτιμηθεί η ανεκτικότητα στη θεραπεία. Η αποτελεσματικότητα της θεραπείας εκτιμάται περιοδικά, κάθε 2-3 μήνες με απεικονιστικές εξετάσεις.